تا حالا دقت کرده ید وقتی فیلم ها یا سریال های کاراگاهی و جنایی مثل شرلوک هولمز یا پوآرو را تماشا می کنیم،آخرش چنین عبارت هایی را می گوییم: ازاول هم میداستم این مردقاتل است! از همان ابتدا معلوم بود آن زن مشکوک است! و… انگار براحتی فراموش می کنیم که در حین تماشای فیلم یا سریال ، م به افرادی دیگری به عنوان قاتل مضنون شده بودیم.یا موقعی که یک مسابقه فوتبال به پایان می رسدو یکی ازدو تیم شکست می خورند، تقریبا اغلب افراد در گروه های چند نفری شروع به پیدا کردن دلایل شکست می کنندهرکسی از زاویه دید خودش مواردی از علل شکست را بیان می کند که قبل از بازی ممکن است به آنها فکر هم نکرده باشد. حتی ممکن است تا قبل از شروع بازی به برد تیم محبوب خود امیدوار هم بوده باشد.به عنوان مثال یکی می گوید «آره دیگه وقتی مربی به بازیکن خارجی اعتقاد نداره همین میشه» یا دیگری می گوید کلا این تیم جواب نمیده باید راه های دیگری را امتحان کنیم! معلوم بود می بازیم!
—————————————————————————————————————————————————————————————————–
نگاه تحلیلی؛ چرا چنین چیزی رخ میدهد؟
خطایی بنام خطای پس بینی علت این برخوردهای مااست! به این خطا جبرگرایی خزنده نیز می گویند. این خطابدین معنی است که وقتی اتفاقی رخ داد، خاطرات ما براساس اطلاعات جدید تغییر میکند. بعنی ما جوری برخورد می کنیم که انگار از ابتدا می دانستیم و حدس زده بودیم که آن اتفاق می افتد!شاید ضرب المثل معما چو حل گشت آسان شود نیز به همین خطا اشاره کرده. به عیارت دیگر وقتی رویدادی اتفاق می افتد، مردم سعی می کنند آن را به عنوان یک رویداد از قبل قابل پیش بینی تلقی کنند و در بیان علت وقوع رویداد تحلیل های به ظاهر منطقی و درست از آن ارائه دهند! پس بینی درست برعمس پیش بینی است! چون ما در پیش بینی آینده را حدس میزنیم، اما در پس بینی گذشته آنچه اتفاق افتاده است را می گوییم که مثلا قبلا حدس زده بودیم، در صورتی که حدس نزده بودیم! شاید یکی از جدی ترین دلایل بروز خطای پس بینی ، تمایل ما برای اثبات قدرت پیش بینی مان در امور و رخداد های مختلف باشد، حالا این پس بینی چه ایرادی دارد؟ اول اینکه ما پیش بینی های قبلی خود را تحریف یا فراموش می کنیم! یعنی زمانی که پیش بینی های مادرست ازآب در نیامد، سعی میکنیم تاریخ را تحریف کنیم و مثلا می گوییم که اببته من گفته بودم که اگر فلان و بهمان ، آنگاه ما پیروز می شویم.دوم اینکه ما چون خودمان را به طرز خیلی حرفه ای گول مزنیم، بنابراین هیچگاه به خطای خود ، آگاه نمی شویم و بنابراین هیچ گاه یاد نمیگیریم. نکته آخر اینکه شاید خطای پس بینی در مورد یک فیلم و سریال و مسابقه مساله خاصی نباشد، اما وقتی قضیه حساس تر می شودکه این مساله در تحلیل یک مشکل یا حادثه بروز کند اما کسی مسئولیت آن را قبول نکند. همه بگوبند من که از ابتدا گفته بودم….!
راهکار چیست ؟ مکتوب سازی پیش بینی ها
چه رهیافت برای مقابله با این خطا وجود دارد؟ گرچه شاید ریشه کن کردن چنین خطایی امکان پذیر نباشد، اما برایاینکه کمتر دچار این خطا شویم می توانیم دو راه کار را تمرین کنیم.
1- چارچوب ذهنی مان را باز تر کنیم، سعی کنیم تا می شود زوایایمختلف قابل تحلیل یا توضیحات متفاوت برای یک موضوع در نظر بگیریم. در این صورت سعی نمی کنیم بگوییم تنها دلیل وقوع این مساله فلان موضوع بوده است ومن هم دقیقا همان را در نظر گرفته بودم یا ازقبل می دانستم.
2- مهارت پیش بینی خود را با مستندسازی پیش بینی هایمان تقویت کنیم! دوستی دارم که دکترای اقتصاد،مشاوری بلندپایه و مدرس این رشته است.وی اول هرسال پیش بینی هایش را در مورد متغیر های کلان اقتصاد می نویسد و آخر سال واقعیت ها را با پیش بینی هایش مقایسه می کند. برای آنکه در طول زمان قدرت پیش بینی خود را افزایش دهیم و دردام پس بینی نیفتیم این راهکار فوق العاده کارآمد است.
